13:30 19/04/2024
Chuyện bốn phương
Hơn nửa thế kỷ lưu lạc đất Mỹ
Một ngày cuối tháng 1/2023, câu chuyện về cựu binh Mỹ - Peter Mathews – người từng tham chiến ở Việt Nam, được đăng tải trên tờ NorthJersey (Mỹ). Điều đặc biệt, Mathews đã lưu giữ một cuốn sổ khắc tên “Cao Xuan Tuat” (một người lính của quân đội Việt Nam) suốt hơn nửa thế kỷ.
Qua bài báo, ông Mathews chia sẻ, ông nhặt được cuốn sổ tại trận địa Đăk Tô, Tây Nguyên (huyện Đăk Tô, Kon Tum, Việt Nam) hồi tháng 11/1967. Cuốn sổ nằm trong một chiếc ba lô, giữa các thi thể chứ không gắn liền vào một người nào cụ thể nên ông không biết cuốn sổ của ai và người này còn sống hay đã chết.
Giở từng trang sách, Mathews nhận định cuốn sổ không phải là tài liệu quân sự mà có thể là một cuốn nhật ký cá nhân. Vì thế ông bỏ nó vào túi và theo ông trở về nước Mỹ.
Peter Mathews cùng cuốn sổ của chiến sĩ Việt Nam (Ảnh: North Jersey)
Thông tin về bài báo đã nhanh chóng được nhiều bạn đọc Việt Nam chia sẻ, gần trưa ngày 30/1, ông Trần Nhật Tân, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Hà Tĩnh nhận điện thoại của phóng viên hỏi về động thái của tỉnh Hà Tĩnh sau khi một số báo dịch bài viết từ tờ North Jersey, nêu nội dung "Peter Mathews, cựu binh Mỹ 77 tuổi đang sống tại bang New Jersey giữ cuốn sổ ghi chép khi tham gia chiến tranh ở Việt Nam, mong muốn tìm lại thân nhân của người có tên trong nhật ký là Cao Xuan Tuat ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh".
Như một cơ duyên nào đó, ông Tân thôi thúc mình phải nhanh chóng tìm ra chủ nhân cuốn sổ.
Bằng sự hiểu biết tiếng Anh của mình, ông Tân lần tìm website, email của Peter Mathews và đường link bài viết về người tên Cao Xuan Tuat trên tờ North Jersey của tác giả Burrow Megan, nhằm liên lạc với nhân vật và phóng viên để cung cấp thông tin.
Ông Trần Nhật Tân viết thư gửi Peter Mathews. (Ảnh: Đ.H)
Sau khi được Giáo sư Shanon Gramse (Đại học Alaska - Mỹ), ông Trần Nhật Tân đã viết thư trao đổi với tác giả bài báo Megan Burrow và cựu quân nhân Peter Mathews qua email, Facebook.
"Chúng tôi rà soát rồi, họ Cao rất ít, liệt sĩ tên Cao Xuan Tuat không có, tuy nhiên có một liệt sĩ là Cao Văn Tuất. Khả năng Cao Văn Tuất đúng là người mà ông bà cần tìm. Tôi cần đầy đủ các trang trong sổ ghi chép, biết đâu có thông tin chính xác hơn", trích đoạn thư ông Trần Nhật Tân gửi cho Peter Mathews và Burrow Megan.
“Peter Mathews là cựu binh đã lớn tuổi, ông ấy không sử dụng thành thạo máy tính, nên mọi việc phải nhờ con gái. Việc gửi hình ảnh trang viết vì thế rất chậm, mỗi lần chỉ vài bức. Những lúc nhận được tư liệu gửi từ bên Mỹ về, tôi lưu lại cẩn thận, chuyển cho cơ quan chuyên môn tìm hiểu”, ông Tân tiếp tục kể.
Trang sổ ghi thông tin của Liệt sĩ Cao Xuân Tuất. (Ảnh Peter Mathews)
Đến khi nhận được bức ảnh chụp một trang trong sổ, ghi rõ địa chỉ gia đình Cao Xuan Tuat, xóm Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh, ông Tân cảm xúc dâng trào vì thông tin quá trùng khớp với liệt sĩ Cao Văn Tuất. Ngoài ra, trang này còn ghi chi tiết về người thân của chủ nhân cuốn sổ, bố (viết tắt C) Cao Xuân Kế, mẹ (viết tắt M) Lê Thị Vỹ, chị là Diếu.
Đi tìm tên liệt sĩ
Với lượng thông tin trên, ông Tân lập tức liên hệ với huyện Kỳ Anh, thị xã Kỳ Anh và các cơ quan chức năng như Bộ chỉ huy Quân sự, Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Hà Tĩnh.
Quá trình xác minh, ngành chức năng nhận định có 36 liệt sĩ quê Kỳ Anh có họ Cao và 9 liệt sĩ quê Kỳ Anh có tên Tuất, nhưng duy nhất 1 người có họ Cao tên Tuất là Cao Văn Tuất (khác tên đệm với chủ nhân cuốn sổ), ở xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh với nhiều thông tin trùng khớp.
Đoàn công tác dâng hương tại nhà ông Hà Huy Mỳ. (Ảnh: C.K)
Với niềm hi vọng tìm ra chủ nhân cuốn sổ, đầu tháng 2/2023, ông Tân cùng cơ quan chức năng lặn lội tới thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân để gặp ông Hà Huy Mỳ (con trai bà Cao Thị Diếu, cháu của liệt sĩ Cao Văn Tuất)
Tại đây, cơ quan chức năng xác minh được rất nhiều chi tiết trùng khớp tuy nhiên chỉ khác phần tên đệm.
Sau hơn nửa thế kỷ, ông Mỳ không nghĩ rằng mình có thể tận mắt xem kỷ vật của cậu Tuất. Nhìn thấy bức ảnh có ghi tên họ, người thân, địa chỉ của cậu Tuất, ông Mỳ không kìm được nước mắt. "Bức ảnh có tên bố, mẹ, chị của cậu Tuất và địa chỉ ở thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân. Tôi nghĩ chắc chắn đây là bút tích của cậu”, ông Mỳ rưng rưng.
Liệt sĩ Cao Văn Tuất ở xã Kỳ Xuân có bố là Cao Văn Kế (đã mất), mẹ là Lê Thị Vỹ (đã mất) và 3 người chị, em gái là Cao Thị Diếu, Cao Thị Nồng và Cao Thị Nành (đã mất).
Cuốn sổ trình bày đẹp mắt được ông Peter Mathews cất giữ hơn nửa thế kỷ. (Ảnh: Peter Mathews)
Hiện nay, nhà ông Mỳ đang thờ tự liệt sĩ Cao Văn Tuất tuy nhiên không có di ảnh và gia đình có rất ít thông tin, tư liệu của liệt sĩ.
Từ ông Mỳ được biết, liệt sĩ Cao Văn Tuất sinh năm 1946, ông nhập ngũ khi tròn 18 tuổi cùng với 3 người cùng trang lứa ở xã Kỳ Xuân. Tuy nhiên, trong 4 người nhập ngũ lúc đó đã hy sinh 3 người, chỉ còn ông Nguyễn Tiến Huế còn sống ở TP.HCM.
Nhìn bức ảnh trang sổ qua màn hình điện thoại, ông Huế xác nhận "Chữ viết trên cuốn sổ chính là của đồng đội tôi - Cao Văn Tuất".
Ông Huế cho hay, sau khi nhập ngũ, huấn luyện ở huyện Hương Sơn, ông và các đồng đội đi B (vào chiến trường miền Nam) chiến đấu. Ông Huế kể, “Tôi ở Đại đội 17 còn ông Tuất ở Đại đội 16, Trung đoàn 101, Sư đoàn 325. Có thời điểm 2 đại đội cắm quân gần nhau, ông Huế thường xuyên sang thăm bạn.
Ông Tuất sinh cùng năm, ở cùng thôn với tôi nhưng học sau một khóa, ông Tuất học hết lớp 4. Ông Tuất với tôi nhập ngũ cùng 1 ngày và từng chiến đấu trong chiến dịch Đăk Tô - Tân Cảnh, tỉnh Kon Tum. Ngày thường ông Tuất rất hay làm thơ”.
Người thân Liệt sĩ Tuất xúc động khi nhìn thấy kỷ vật của cậu qua điện thoại. (Ảnh: C.K)
Về sự khác nhau về tên đệm giữa Cao Xuân Tuất và Cao Văn Tuất, ông Huế lý giải trước đây do chiến tranh nên tên họ không trùng khớp là điều dễ hiểu. Mặt khác, trong số 4 người cùng nhập ngũ có người tên Cao Xuân Lý nên rất có thể Cao Văn Tuất chính là Cao Xuân Tuất.
Ông Hồ Huy Thành, Bí thư Huyện ủy Kỳ Anh cho biết, với những thông tin này cơ bản có thể khẳng định cuốn sổ là của liệt sĩ Cao Văn Tuất ở thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân. Gia đình cũng như địa phương rất mong cơ quan chức năng liên quan tạo điều kiện, hỗ trợ cựu quân nhân Mỹ sang Việt Nam để trao lại cho thân nhân liệt sĩ.
Chiều 8/2, một nguồn tin của PV VTC News cho biết, Ông Peter Mathews, cựu binh Mỹ gửi email đến cơ quan chức năng của tỉnh Hà Tĩnh nêu nguyện vọng sang Việt Nam trao trả cuốn nhật ký của liệt sĩ Cao Văn Tuất. Theo đó, ông Mathews mong muốn bay sang Việt Nam vào đầu tháng 3/2023.
Ngoài ra, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Tĩnh đang thực hiện các thủ tục, phối hợp cơ quan liên quan, kết nối để ông Peter Mathews có thể sang Việt Nam trong thời gian sớm nhất và trao trả lại cuốn sổ ghi chép.